(Leningrad, 1948, după prima călătorie la găgăuzi)

LIUDMİLA  POKROVSKAYA'nın 100. Yıldönümü, Gagavuz Dili'nin Bilimsel Gramerinin Yazarı ve Gagavuz Biliminin Kurucusu (18.03.1925–07.10.2009)

Liudmila Pokrovskaya'nın "Gagavuz Dili Grameri: Fonetik ve Morfoloji" adlı kitabıyla (Moskova, 1964) sunulan ilk bilimsel gagavuz dili gramerinin ortaya çıkışı, o zamanlar henüz pek tanınmayan bir Türk halkı olan gagavuzların hayatında kuşkusuz tarihi ve kaderi belirleyici bir olaydı. Monografi, daha sonra Türkoloji'nin büyük bilim dallarından biri olan Gagavuz Bilimi'nin gelişmesi için bilimsel bir platform, bir temel haline geldi. Gagavuz Bilimi'nin bir bilim dalı olarak doğduğunu ve büyüdüğünü söylemek abartı olmayacaktır: Rus ya da Sovyet Türkologlarına büyük ölçüde borçlu olarak gagavuz dili dünyaya tanıtıldı ve dünya gagavuzlar için açıldı. Bir dizi önemli Türkolog, Gagavuz Bilimi'nin bilim olarak kurulmasına ve gelişmesine önemli katkılarda bulundu, özel olarak da gagavuz dilinin incelenmesine. İlgi alanları çok çeşitliydi: tarih, dilbilim, leksikografi, folklor [V.A. Moshkov, V.V. Radlov, N.K. Dmitriev, Liudmila. Pokrovskaia, N.A. Baskakov, E.R. Tenishev]. V.A. Moshkov'un folklor materyallerini inceleyerek Sovyet dilbilimci ve Türkoloji uzmanı Nikolai Konstantinovich Dmitriev (1898-1954), 20. yüzyılın 20-40'lı yıllarında yazdığı bir dizi bilimsel makale ile gagavuz dilinin dilbilimsel olarak bağımsız olduğunu ve "gagavuz dilini Türk dil grubunun özel bir dili olarak kabul edilmesi gerektiğini" önerdi [Dmitriev N.K. Türk Dillerinin Yapısı. Moskova, 1962, s. 271]. Bu nedenle, savaş sonrası yıllarda gagavuz dili için bir yazı sistemi oluşturmak üzere çalışmayı gerekli görmüştür. Onun girişimiyle, Sovyetler Birliği Bilimler Akademisi'ne bağlı Gagavuz Bilimi Komitesi kurulmuş ve başlıca görevi gagavuz alfabesini geliştirmek olmuştur. Sadece Rus dilbilimcilerinin ısrarlı çalışmaları sayesinde, bölgesel liderlerin ve ulusal kadroların direnişi ve belirli bir anlayışsızlık olmasına rağmen, gagavuz dili için yazı sistemi kabul edilmiştir. N.K. Dmitriev'in gagavuz dili üzerindeki bilimsel ve eğitimsel faaliyetleri, öğrencisi Liudmila Pocrovscaiatarafından başarıyla devam edilmiştir. Yarım yüzyıl boyunca biriken araştırma malzemeleri, gözlemler ve deneyimler, tutarlı bir dilbilimsel sistem – gagavuz dilinin bilimsel gramerine dönüşmüştür. Liudmila Pokrovskaya'nın son yazılı Türk dillerinden birini keşfettiğini güvenle söyleyebiliriz. Doğası gereği Rus olan, soylu bir ailenin yetiştirdiği Pokrovskaya, yalnızca bilimsel bir ilgi duymakla kalmamış, aynı zamanda dünyaya henüz tanıtılmamış olan gagavuz dilini öğrenmiş, halkının yaşam biçimini, geleneklerini ve kültürünü anlayıp kabul etmiştir. Ve işte burada, Moldova'nın güneyinde, sade ama çok çalışkan insanların arasında, sevdiklerinden uzak, Lyudmila Aleksandrovna ikinci vatanını ve yol arkadaşlarını bulmuştur. Bugün Moldova'da Liudmila Pokrovskaya'yı duymayan bir gagavuz yoktur. İşte onun bilimsel araştırmaları temeldir ve gagavuz dili Sovyet ve dünya Türkolojisinin bir parçası olmuştur. Gagavuz filolojisi tarihinde Pokrovskaya L.A.'dan daha önemli bir figür yoktur. Gagavuzlar için bir yazı sisteminin oluşturulmasına aktif katılmış ve ilk alfabe ve yazım kuralları projelerini sunarak, bunlar Sovyetler Birliği Bilimler Akademisi Dilbilim Enstitüsü ve Kișinev'deki Cumhuriyet Bilimsel Oturumunun onayını almıştır (“Gagavuz Dili Yazım Kuralları”, Kișinev, 1958). Liudmila Pocrovscaiatarafından yazılan yıllar boyunca monograflar ve ders materyalleri: “Gagavuz Dili Grameri: Fonetik ve Morfoloji” (1964), “Gagavuz Dili Sentaksı: Karşılaştırmalı Işıkta” (1978), “Modern Gagavuz Dili (Ders Kitabı)” (1997), “Modern Gagavuz Dili Sentaksı (Cümle)” (1999), üniversite öğretmenleri ve okullarda eğitim veren öğretmenler için bugün gagavuz dilinin bilimsel bilgisinin ana kaynağı haline gelmiş ve kendi ana dilini öğrenen gagavuzlar tarafından hala talep edilmektedir. Çalışmalarında, yazar geniş bir dil malzemesini sistematize etmiş, bilimsel dünyada yeni bilimsel gerçekler sunmuş, modern gagavuz dilinin fonolojik, kelime yapım ve dilbilgisel sistemine bilimsel dilbilimsel bir açıklama getirmiş, gagavuz dilinin özgün özelliklerini, ayrık sentaktik işaretlerini belirlemiş ve gagavuz dilinin bağımsızlığını ikna edici bir şekilde kanıtlamıştır. Liudmila Pokrovskaya'nın eserleri, gagavuz dili araştırmacılarının sonraki nesilleri için sağlam bir bilimsel temel oluşturmaktadır ve gagavuz dilinin morfemik yapısı, kelime yapım sistemleri, sözcük birleşimlerinin sentaksı, lexical-semantik sistem gibi konularda daha ileri çalışmalar için yolu açmaktadır. Tüm yaşamı boyunca gagavuz dilbilimi alanında bilimsel araştırma, halkı eğitme ve organizasyonel faaliyetlerde bulunmuş olan Lyudmila Aleksandrovna'nın akademik çalışmaları, popülerleştirici faaliyetleri, pedagogik faaliyetleri ve Gagavuz halkına olan sivil hizmeti, gagavuz dilini Türkoloji alanına dahil etmiş ve tarihi, etnoloji, kültür ve etnografya gibi bilim dallarında bir konu haline getirmiştir. Liudmila Pokrovskaya'nın adı, Türk halklarının tarihine sonsuza kadar bağlı kalacak ve gagavuz halkının tarihine, gagavuz diline ve gagavuzca konuşanların hafızasında her zaman kalacaktır…

Bankova Ivanna,
Filoloji Doktoru,
Gagavuz Filolojisi ve Tarihi Bölümü Öğretim Üyesi,
Comrat Devlet Üniversitesi